Na przełomie XIX i XX wieku na terenie Szarleja nastąpił gwałtowny rozwój przemysłu, powstawały nowe kopalnie, huty i magazyny. Wraz z przemysłem miał miejsce nasilony przyrost liczby obywateli. W roku 1930 było to jakieś 11 tysięcy mieszkańców.

Mieszkańcy Szarleja najbliższy kościół mieli jednak w Piekarach i podlegali właśnie pod tę parafię. Dla wielu wiernych (w szczególności starszych i schorowanych) podróż na nabożeństwo była wielkim wysiłkiem. Dodatkowo, parafia Piekarska nie mieściła tak dużej liczby wiernych.

Dla przykładu można przytoczyć, że w drugim roku istnienia parafii na Szarleju (1932), kiedy msze sprawowano jeszcze w tymczasowej kaplicy, udzielono 270 chrztów, 100 ślubów, było 160 pogrzebów, a do pierwszej Komunii przystąpiło 239 dzieci.

W Piekarach natomiast (już po odłączeniu się Szarleja jako osobnej parafii) w 1933 roku udzielono 312 chrztów, 118 ślubów, było 155 pogrzebów. Można więc założyć, że przed budową Kościoła, mieszkańcy Szarleja stanowili około połowę uczestników Eucharystii w Piekarach.

Jeszcze przed pierwszą wojną światową podejmowano starania o budowę własnego kościoła w Szarleju, jednak trudne czasy i kryzys gospodarczy zniwelowały te plany.

W roku 1927 na nowo odrodziła się idea budowy kościoła. Inicjatorem był miejscowy fabrykant i hurtownik Karol Mutz. Był to czas względnego spokoju, minęła wojna, powstania śląskie i kryzys gospodarczy młodego państwa polskiego i choć nadal bezrobocie było wysokie, a ludzie niezbyt zamożni, to idea budowy nowej świątyni została przyjęta przez mieszkańców Szarleja z entuzjazmem.

Na czas budowy nowej świątyni, wierni pozyskali lokal na urządzenie prowizorycznej kaplicy, znajdował się on w budynku dawnej kuźni przy szpitalu urazowym. Mieszkańcy Szarleja wysunęli wniosek, aby ich nowym proboszczem mianować profesora gimnazjum w Tarnowskich Górach – ks. Józefa Ledwonia.

Ks. Józef Ledwoń ur. 19 marca 1885 we wsi Zborowskie koło Lublińca wyświęcony w 1911 roku pracował jako wikary w Branicy Prudnickiej (1911 – 1913), w parafii św. Anny w Zabrzu (1913 – 1916), w Eberswalde k. Berlina (1916 – 1917) a następnie w Berlinie (1918) w marcu 1920 roku przeniesiony do Templina, gdzie pełnił urząd kuratusa (opiekował się kościołem). 1 września 1922 mianowano go katechetą przy Państwowym Gimnazjum w Tarnowskich Górach. Ks. Ledwoń miał więc doświadczenie w pracy w parafiach mieszanych (W Berlinie odprawiał msze dla Polaków) oraz w zarządzaniu parafią (Kuratus w Templinie) jako katecheta miał też nieposzlakowaną opinię, stąd jego wybór został przyjęty z entuzjazmem przez wiernych.

W kwietniu 1928 roku, podczas Świąt Wielkanocnych, zaprezentowano wystawę projektów nowego kościoła. Wybrano projekt w stylu modernistycznym autorstwa Zygmunta Gawlika z Krakowa, a po rozmowach z władzami gminnymi i zgodzie ogółu mieszkańców, pod budowę oddano plac targowy.

W tym samym czasie pozyskano teren pod założenie cmentarza. Darczyńcą był Hrabia Henckel v. Donnersmarck, który podarował na ten cel parcelę ze swych piekarskich dóbr rycerskich. Pierwszego kwietnia 1928 roku poświęcono cmentarz, a pierwsza osoba pochowana została już trzy dni później 4 kwietnia.

Głównym zadaniem parafii w tym momencie było uzbieranie środków finansowych na budowę świątyni. Już w 1914 roku pewna wdowa podarowała 7 tys. marek na budowę kościoła, jednak teraz, kiedy już realnie decyzje były podjęte, trzeba było przyspieszyć ten proces.

Wspólnota starała się o pieniądze ze wszystkich możliwych źródeł: starano się o dotacje państwowe, subwencję gminne, datki z okolicznych zakładów pracy, czy też polegano na datkach zamożniejszych mieszkańców, którzy fundowali poszczególne ławki, pożyczali pieniądze na zerowy procent, czy wykupywali msze na wiele lat do przodu.

Największą jednak część potrzebnej sumy pokryli sami parafianie. Na cel ten przekazane były wszystkie kolekty, wszystkie ofiary kolędowe, specjalne listy domowe – gdzie mężowie zaufania zbierali datki od właścicieli domów z poszczególnych ulic. W gazetce „Szarlejskie Wiadomości Parafjalne” z lat budowy kościoła redagowanej przez ówczesnego kościelnego oraz proboszcza wiele jest historii opisujących wielką ofiarność parafian. A to staroszek zapłakany przyszedł do „farorza” upewnić się czy to naprawdę ten kościół będzie budowany albo dziesięcioletni chłopiec przyszedł z 10zł banknotem wpłacić na budowę, bo „ino tyla mu dali na maszkety” ale on wolał podarować te pieniądze na budowę kościoła. Tylko dzięki tej wielkiej ofiarności wiernych Szarlejskich budowa utrzymywała dobre tempo, choć czasy nie były łatwe.

Podsumowując więc budowę: 1928 był rokiem przygotowawczym do budowy kościoła, wybrania miejsca i projektu, początek roku 1929 to pierwszy etap budowy (w tym roku prace trwały trzy miesiące) do końca 1929 oraz przez cały 1930 rok nastąpiła przerwa z powodu braku materiału budowlanego oraz funduszy. W 1931 roku prace rozpoczęto, ale znów po 3 miesiącach zostały przerwane tym razem przerwa związana była ze śmiercią budowniczego kierującego budową oraz ze śmiercią głównego kierownika firmy budowlanej. Parafia musiała szukać nowych wykonawców, a do tego skończyły się znowu fundusze. Prace więc wstrzymano na okres prawie 2 lat. Dopiero w 1933 roku prace po raz trzeci wznowiono, tym razem trwały one ciągle przez 4 miesiące i zakończyły się poświęceniem (benedykcją) kościoła 03.12.1933.

Na budowę pozyskano fundusze z wielu źródeł:

• Województwo Śląskie udzieliło subwencji w latach 1928 – 1933 na łączną kwotę 173 tys. zł
• Gmina Szarlej podarowała plac warty 50 tys. zł oraz subwencję 19 tys. zł
• Wiele mniejszych pożyczek nie wymienionych oficjalnie pochodziło z zakładów pracy i od zamożniejszych obywateli
• Lwią część pokryli parafianie. Z ich ofiar uzbierano 420 tys. złotych

Koszt całej budowy świątyni wyniósł przeszło 600 tys. złotych (ciężko przeliczyć tą kwotę na dzisiejsze pieniądze, ale używając metody Zbigniewa Żabińskiego kwotę tę należałoby pomnożyć razy 10 – co daje około 6 mln złotych dzisiejszych).

Jako ciekawostkę podać można, że na budowę wykorzystano: około 1mln 200 tys. cegieł, 300 ton wapna, 12 tys. worków cementu, 150 ton żelaza, 2 tys. ton żwiru, 1750 fur piasku i 5 tys. ton ziemi.

Od tego momentu parafia działała już w pełni samodzielnie, jednak pracy było jeszcze wiele. Duża część wyposażenia kościoła była pożyczona ze sąsiednich parafii, brakowało stałego ołtarza i wielu innych elementów takich jak suchatelnic (konfesjonałów) rzeźb, dzwonów, ołtarzy bocznych czy drogi krzyżowej.

Główny etap budowy był zakończony, jednak brakowało kopuły nad główną częścią kościoła oraz wieży. Kolejny etap budowy został zaplanowany na lata ‘50 a do tego czasu planowano wykończenie wnętrza świątyni.

Warto zaznaczyć, że do 1939 roku msze w kościele były odprawiane w dwóch językach – Polskim i Niemieckim. Przed wojną zamontowano ołtarz główny oraz sprowadzono z gdańska nowe dzwony, które poświęcono w 1934 roku i nadano im imiona Św. Józefa oraz Św. Barbary. Dzwony te zarekwirowane przez Niemców na cele wojenne przepadły podczas wojny. W trakcie wojny udało się zainstalować jedynie chrzcielnicę.

Po wojnie kontynuowano remonty kościoła i montowano kolejne części wystroju wnętrza. W 1946 zawieszono stacje drogi krzyżowej, w 1949 umieszczono obraz „Miłosierdzia Bożego” (po lewej stronie kościoła) w 1952 zmontowano nowe organy, a w 1955 zbudowano boczny ołtarz Matki Boskiej Fatimskiej.

Duża zmiana nastąpiła w 1958 roku, kiedy to w głównej części kościoła zainstalowano dwanaście wielkich witraży autorstwa znanego artysty Adama Bunscha z Krakowa. Wykonał on ponad 200 witraży w całej Polsce, a jego prace uważane są za wyjątkowe dzieła sztuki.

W latach ‘50 podejmowano próby rozbudowy kościoła o wspomnianą wyżej wieżę oraz kopułę, jednak władze komunistyczne odmówiły. Oficjalna wersja głosiła, że winne były szkody górnicze, jednak warto zaznaczyć, że gdyby wieża kościelna powstała, Szarlejski Kościół stałby się najwyższym budynkiem w dzielnicy – więc wydanie pozwolenia na taką rozbudowę w czasach stalinizmu graniczyło z cudem.

Kościół z racji swojej wielkości i centralnego położenia często był miejscem centralnych uroczystości państwowych i władz miasta. Świątynia ciągle była remontowana i rozbudowywana. W 1959 zamontowano trzy nowe dzwony Św. Pius, Św. Barbara i Św. Józef, wokół kościoła wybudowano ogrodzenie, zorganizowano plac kościelny a pod koniec lat siedemdziesiątych otynkowano kościół oraz zamontowano witraże w prezbiterium.

W 2000 roku kościół został odmalowany. W 2002 roku abp Damian Zimoń poświęcił nowy wystrój prezbiterium autorstwa architektów Beaty Goczoł i Piotra Średniawy.

Pod kościół podlega także kaplica w Wojewódzkim Szpitalu Chirurgii Urazowej oraz kaplica Maria Hilf z 1905 roku.

Kalendarium

• 1908 – 1909 – Pierwsze starania o budowę kościoła, utrudnione ciężką sytuacją gospodarczą
• 1914 – Pewna wdowa podarowała 7 tys. marek na budowę kościoła
• 01.11.1915 – Ustanowienie w Szarleju stacji duszpasterskiej (Kapellengemeinde)
• 30.10.1927 – Na zebraniu obywatelskim mieszkańców Szarleja uchwalono decyzję o budowie własnego kościoła i wyodrębnieniu się od parafii piekarskiej
• 23.12.1927 – Utworzenie „lokalii” (Lokalia = Jednostka administracyjna)
• 24.12.1927 – Ks. Ledwoń odprawia pierwsze nabożeństwo w Szarleju w tymczasowej kaplicy (kaplica znajdowała się w budynku dawnej kuźni, który spełniał także rolę magazynu maszynowego. Budynek następnie pełnił rolę hurtowni, a w ostatnich latach był tam magazyn „Tritex”. Dzisiaj w miejscu tym stoi sklep „Aldi”)
• 26.03.1928 – Pierwszy transport cegieł przeznaczonych na budowę kościoła.
• 01.04.1928 – Akt poświęcenia cmentarza na parceli podarowanej przez Hrabiego Henckel v. Donnersmarck
• 06.04.1928 – 09.04.1928 – Urządzono wystawę projektów kościoła w Szarleju. Wystawa odbyła się w lokalu J. Grabowskiego przy ul. Piekarskiej
• 22.07.1929 – Symboliczne odrzucenie pierwszej grudki ziemi pod budowę Kościoła dokonane przez ks. Pawła Brandysa
• 22.09.1929 – Poświęcenie kamienia węgielnego
• 01.05.1931 – Erygowanie parafii w Szarleju
• 3.12.1933 – Poświęcenie (benedykcja) Kościoła przez wikariusza generalnego ks. Infułata Wilhelma Kasperlika
• 11.03.1934 – Poświęcenie dwóch pierwszych spiżowych dzwonów. Większy – imienia św. Józefa; Mniejszy imienia św. Barbary. (Zarekwirowane i zniszczone w 1942 roku)
• 1938 – Ustanowienie stałego ołtarza
• 1942 – Montaż chrzcielnicy firmy „Cepok” z Chorzowa
• 1946 – Zawieszenie stacji drogi krzyżowej (zakupionych w 1942) wykonanych przez piekarską firmę „Schaeffer”
• 1949 – Umieszczenie w kościele obrazu „Miłosierdzia Bożego” autorstwa Gawlika z Chorzowa
• 1952 – Zmontowanie 31 głosowych organów firmy „Biernacki” z Krakowa (w 1966r. przebudowane przez Tuszyńskiego z Warszawy)
• 1955 – Budowa Ołtarza Matki Boskiej Fatimskiej autorstwa Kazimierza Madeja z Piekar Śląskich
• 1958 – Zamontowanie witraży autorstwa Adama Bunscha z Krakowa
• 06.09.1959 – Umieszczenie trzech nowych dzwonów: Św. Pius, Św. Barbara i Św. Józef
• 1976 – Zamontowanie witraży w prezbiterium
• 1977- 1978 – Otynkowanie kościoła
• 2002 – Zmiany wystroju prezbiterium projektu Piotra Średniawy i Beaty Goczoł
• 2024 – Wprowadzenie relikwii błogosławionych polskich męczenników z Peru bł. Zbigniewa Strzałkowskiego oraz bł. Michała Tomaszka

Wystrój

Modernistyczna bryła kościoła zbudowana jest na rzucie kwadratu z wydłużonym prezbiterium zamkniętym półkolistą apsydą. Kościół jest murowany i otynkowany, po obu stronach usytuowano symetryczne trójkątne aneksy. Wejście do kościoła prowadzi przez półkolisty przedsionek. Wewnątrz część centralna wsparta jest na ośmiu filarach, które tworzą ośmiobok. W centralnej części sklepienia umieszczono napis „Najświętszej Trójcy Wieczna Cześć” oraz ikonograficzne przedstawienie Trójcy. Nad łukiem ponad centralną wnęką znajduje się napis „Chwała Ojcu i Synowi i Duchowi Świętemu”.

• Projektant kościoła – Zygmunt Gawlik z Krakowa
• Konstruktorzy kościoła – Artur Allnoch ze Świętochłowic i inż. Konstantyn Gabryś z Katowic
• Projektant pierwotnego wystroju wnętrza – artysta plastyk Maciej Bieniasz z Katowic

Ołtarz główny

• Marmurowy, w centrum Tabernakulum, po bokach skierowane ku niemu anioły, a za nimi rzeźby Św. Cyryla i Św. Metodego

Witraże

• W górnej części ścian bocznych po sześć witraży figuralnych przedstawiających sceny z Ewangelii:
  • Z lewej strony: Powrót syna marnotrawnego, Joachim i Anna oraz Matka Boska z Dzieciątkiem, Chrystus nauczający, Chrystus dobry pasterz, Chrystus wśród apostołów, Ukrzyżowanie
  • Z prawej strony: Gody w Kanie Galilejskiej, Wskrzeszenie Łazarza, Ostatnia wieczerza, Zesłanie Ducha Świętego, Rozesłanie Apostołów, Chrzest w Jordanie
• W dolnej części ścian 6 witraży z wizerunkami: Św. Stanisław Kostka, Św. Jacek, bł. Czesław, bł. Bronisława (z lewej) oraz Św. Maria Goretti i św. Jadwiga (z prawej)

Ołtarze boczne

• Po lewej: poświęcony Najświętszemu Sercu Pana Jezusa
• Po prawej: poświęcony Matce Boskiej Fatimskiej

Kaplice

• Kaplica Góry Oliwnej (po lewej z tyłu kościoła)
• Kaplica Matki Boskiej Fatimskiej (po prawej z tyłu kościoła) – w której znajdują się rzeźby Św. Barbary i Św. Józefa oraz rzeźba Matki Boskiej Fatimskiej (z różańcem)

Dzwony

• 1933 – Sprowadzono dwa dzwony ze stoczni Gdańskiej, zostały jednak zarekwirowane w 1942 roku na cele wojenne i zniszczone
• 1955 – Przetopione zostały stare uszkodzone dzwony jeden na nowy, a dokonała tego firma „Metalton” z Kęt
• 1959 – Sprowadzono trzy nowe żeliwne dzwony: Św. Pius, Św. Barbara i Św. Józef firmy „Benedykt Niestrój” z Goduli

Proboszczowie

• ks. Józef Ledwoń, substytut (kuratus) 1927–1931, proboszcz 1931–1940
• ks. Maksymilian Kowalczyk, administrator 1940–1957, proboszcz 1957–1976
• ks. Józef Porcek 1976–1977
• ks. Jan Kurpas 1977–1995
• ks. Eugeniusz Witak, administrator 1995, proboszcz 1996–2021
• ks. Andrzej Kos, administrator 2021–2022, proboszcz od 2022